Рекламный баннер 990x90px ban1
79.17
90.4

СИГЕН КЕЗЕР МӨӨРЕЙ БИРГИ КҮШ - АЖЫЛЧЫ БАЙЫРЛАЛ

СИГЕН КЕЗЕР МӨӨРЕЙ – БИРГИ КҮШ - АЖЫЛЧЫ БАЙЫРЛАЛ

Вячеслав МОНГУШ, “Чаа орук” солуннуң кол редактору, Күш-ажылдың хоочуну

2023 чылдың август 3. Чөөн-Хемчик кожууннуң Хайыракан девискээринде Мойналык девискээринде меде, өлең, кыяр сиген болгаш өске-даа оъттар чаттылган сиген шөлү. Мында ак өгнү, майгыннарны баш бурунгаар кожууннуң көдээ ажыл-агый эргелели болгаш чагырганың эрлери тип, одаг кылыр черлерни Мойналыктың кара суундан болгаш Чадаана хемниң адырындан аккан арыг буга суунуң эриинде белеткеп кааннар. Чайгы хүннүң эртенинде күш –ажылчы байырлал — бир-ле дугаар Чөөн-Хемчик девискээринге эртер Тыва Республика чергелиг сиген кезикчилериниң хол кадыыры-биле сиген кезер мөөрейинге белеткенгеннери ол.

Тыва Республиканың Чазааның Даргазының оралакчызы Алик Кертик-оолович Монгуш, Тываның көдээ ажыл-агый яамызының сайыды Алдай-Мерген Алдандаевич Ховалыг, арга-арыг яамызының сайыды Темир Кызыл-оолович Сарыг-Хаа, Тывада “Ростехнадзорнуң” удуртукчузу Ашот Михайлович Сарыглар база Чөөн-Хемчик кожуун чагыргазының даргазының хүлээлгезин күүседип турар Чойган Анатольевич Монгуш дыка үр чылдарда нептеревейн, шуут-ла уттундурар деп барган күш-ажылчы байырлал - хол кадыыры-биле сиген кезер мөөрейниң ажыттынганын төөгүлүг бурун Даа кожуун, амгы үеде Чөөн-Хемчикте эрттирер дээн шиитпирни чарлап, киржикчилерге чедиишкинннерни күзээннер.

Сиген кезилдезиниң мөөрейинге сес кожууннуң Кызыл кожуундан, Улуг-Хем, Чаа-Хөл, Барыын-Хемчик, Бай-Тайга, Сүт-Хөл, Өвүр болгаш маргылдаа эрттирип турар Чөөн-Хемчиктиң командаларындан 22 эр, 17 херээжен сиген кезикчилери киришкеннер.

Кожавыста Сүт-Хөлден көдээ ажыл-агый эргелелиниң удуртукчузу Хаяа Григорьевич Ондарга удурткан командада хоочун Виктор Канчыыр-оолович болгаш оглу Бадый Викторович Сат адашкылар, Ольга Ыяанчаповна Ондар, Артышмаа Биче-ооловна Ооржак күш-ажылчы байырлалга киржип келгеннер. Мөөрейге Улуг-Хем кожууннуң сиген кезикчилериниң дагдыныкчызы, Тыва Республиканың сиген кезеринге дөрт дакпыр чемпиону, 2010 чылда Россияның сиген кезикчилериниң мөөрейинге ийиги черни ээлээн, Эйлиг-Хем ортумак школазының башкызы Владимир Март-оолович Дамдың, оглу Түмен Владимирович Дамдың, чээни Алексей Викторович Санчат-оол, Тыва Ресубликаның алдарлыг малчыны Лориса Кыргысовна Комбу, Тывага эрткен сиген кезер мөөрейлерниң тиилекчилери адашкылар Рафик Дайынчыевич, Айдың Рафикович Биче-оол адашкылар, херээжен сиген кезикчизи Сырга Дыртыковна Оолакай кежигүннерлиг команданы Улуг-Хем кожууннуң көдээ ажыл-агый эргелелиниң даргазы Ховалыг Болат Каң-оолович болгаш агроном Бора-Хөл Херелович Эңмекей киржип турар.

Эрткен үеже хая көрнүрге: СЭКП-ниң ХХII с ъездизи аттыг совхоз турар үеде Хайыраканның Чоога-Аксы бригадазы республикада мурнакчы ажыл-агыйның ногаа, сиген бригадазы маңаа доктаап турган, а Мойналыкка Чадаананың № 1 ортумак школазының өөреникчилериниң күш-ажылчы дадыгыышкынга эге базымнарын кылыр чайгы лагери турганын сагындым. Ынчангаш таптыг-ла бо үеде маңаа ногаа, картофель довураа улгаттырар, бок-сиген аштаар, ногаалар сугарарындан аңгыда, сиген белеткээр школачылар база суурнуң ашактар бригадазындан аңгыда, малчын-хойжуларның оолдар, уругларының бөлүктери кадыырларын таптап, дырбааштарын, айыырларын туткаш, кышкы үеде малдың быжыг курлавыры - сиген белеткелинче кирип, өг дег хөпээннерни бөлүп, адак-ла дизе, 18, 25 тонна хемчээлдиг калбаа, узуну-даа кедергей улуг-улуг сарааттарны тургузуп каарлар.

Чайны өттүр өөреникчилер сиген белеткелинге ажылдааш, СЭКП-ниң ХХII cъездизи аттыг совхозтуң директорунуң мал чеми белеткээр талазы-биле оралакчызы Дамба-Доржу Балчырович Кара-Салга дужаап, илеткелди кылырга, ол чайгы турлагга, майгыннарга кээп, сигенчи бригаданың кылган ажылын көрүп, аъш-чеминиң шынарын, хереглелин хынап, ажылдың түңнелинге нарядты хаап, калбак бедик сарааттарны хемчээп, санап тургаш, бухгалтерияга ажыл-төлевириниң дугайында документилерни дужааптар. Ынчан ам, ажылдаанкижи болганы ниити ажылга үлүүнүң шаа-биле, шалың, ажыл-төлевирин бухгалтериядан алгаш, чаа өөредилге чылында өөренир идик-хеп, дериг-херекселдерни садып алыр чүве.

Сентябрьда чаа өөредилге чылы эгелей бээрге, «Дөргүн» сүт-бараан фермазының сенаж, силос оңгарын долдурары-биле аргадан тимуровчу командалар, пионержи отрядтар кежигүннери будук-бүрү чыып, бызаа кажааларынга мыяк аштап, күш-ажылчы субботниктерге, малчын турлаглаларга көжең коптарып, хөй-ниитичи херектерге киржип,школаның иштинге чарлаттынган социалистиг чарышка киржири албан турган. Ийе, бо дээрге 1970-1991 чылга чедир көдээ школаларга өөренип чораан оолдар, кыстарның чайгы, кышкы-даа үеде чонунга, ниитилелге ажыктыг кылган ажылдары, баштайгы күш-ажылчы дадыгыышкыны-дыр. Бодум хуумда 1984 чылдың чайынында төрээн суурумнуң аныяктар бригадазынга учетчиктеп турган болгаш бо ажылдарны эки билир мен.

Кадыыр-биле сиген кезер мөөрейге кезериниң шынарын, хемчээлин болгаш аргаларын хынаан. Эрлер аразынга Улуг-Хемден Рафик Биче-оол шылгараан, Ийиги, үшкү черлерни Сүт-Хөлден Бадый Сат болгаш тиилекчиниң оглу Айдың Биче-оол алганнар, а херээжен улус аразынга Улуг-Хемден Сырга Оолакай шылгараан, Урана Натпит-биле Артышмаа Ондар ийиги, үшкү шаңалдарга төлептиг болганнар. Хайыракандан чаңгыс чер- чурттугларым, СЭКП-ниң ХХII съездизи аттыг совхозтуң мурнакчы малчыннары Евдокия Чүдүймааевна, Виктор Сарыгович Ондарларның ийи кызы, чажындан-на сиген кезери, белеткээри-биле таныш Надежда Викторовна Ховалыг-биле Вера Викторовна Ондарның киржилгези болду. Мөөрейниң организакчылары өске-даа киржикчилерни демдеглеп, тускай шаңналдарны тывыскан.Команда аайы-биле сиген кезилдезинге Улуг-Хемчилер тиилээн, ийиги, үшкү черни кожавыста Сүт-Хөл болгаш Барыын-Хемчиктиң командалары ээлээн. Бажың-Алаакта Ырлаар Маадыр-оол аттыг культура бажыңының “Дугай” аас чогаал бөлүү, удуртулгазы хөгжүмнү байырны чедиргеннер.

Түңнел кылдыр демдеглексээн чүүлүм: Тыва Республиканың Чазааның даргазының оралакчызы Алик Кертик-оолович Монгуш, Тываның көдээ ажыл-агый болгаш аъш-чем яамызының сайыды Алдай – Мерген Алдандайович Ховалыг өске киржикчилер-биле бир дөмей холга кадыырларны туткаш, сиген кезип турган черниң бир ужунга чедир кезип үнгени өскелерге үлегер болур. Ынчангаш мал чемин белеткээриниң шалыпчы кампаниязының эгелээни-биле көдээ ишчилерге сиген кезилдезин эки чорудуп, кышкы мал чемин хөй кылдыр курлавырлап белеткээрин күзээлиңер!

81516

Оставить сообщение:

Поделитесь новостями с жителями города
Если Вы стали свидетелем аварии, пожара, необычного погодного явления, провала дороги или прорыва теплотрассы, сообщите об этом в ленте народных новостей. Загружайте фотографии через специальную форму.
Полезные ресурсы